Στη Φινλανδία, οι τελικές εξετάσεις αποφοίτησης από το λύκειο δεν είναι απλώς μια ακόμη διαδικασία· είναι μια εθνική υπόθεση. Κάθε χρόνο, δεκάδες χιλιάδες μαθητές συμμετέχουν σε περίπου 200.000 εξεταστικές συνεδρίες, με τη συντριπτική πλειονότητα να διαγωνίζεται την άνοιξη. Από το 2019, οι εξετάσεις αυτές διεξάγονται αποκλειστικά ψηφιακά — ένα εγχείρημα υψηλού ρίσκου, καθώς οποιαδήποτε τεχνική αποτυχία μπορεί να καθυστερήσει ή και να ακυρώσει την πρόσβαση ενός μαθητή στην ανώτατη εκπαίδευση.
Η μετάβαση στον ψηφιακό τρόπο εξέτασης δεν περιορίστηκε σε ένα τεχνικό έργο. Αποτέλεσε καταλύτη για τη συνολική ψηφιοποίηση της φινλανδικής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Όπως εξηγεί ο MattiLattu, υπεύθυνος προϊόντος του συστήματος Abitti στον φινλανδικό φορέα εξετάσεων YTL, «όταν οι εξετάσεις γίνονταν με χαρτί και στυλό, δεν υπήρχε λόγος για τα σχολεία να χρησιμοποιούν ψηφιακά εργαλεία. Η απόφαση για ψηφιακές εξετάσεις άλλαξε ριζικά αυτή τη νοοτροπία. Πλέον, κάθε μαθητής έχει ένα φορητό υπολογιστή στην τσάντα του».
Από ένα USBstick σε πλήρως ανοικτή αρχιτεκτονική
Το Abitti, μια Linux–based πλατφόρμα που αναπτύχθηκε εσωτερικά από το YTL, τέθηκε για πρώτη φορά σε χρήση το 2015 και έκτοτε αποτέλεσε τη ραχοκοκαλιά των ψηφιακών εξετάσεων. Παρότι επιτυχές, το μοντέλο χρήσης USB stick για την εκτέλεση του λογισμικού άρχισε να παρουσιάζει περιορισμούς: τεχνικές ασυμβατότητες, αυξημένο διαχειριστικό βάρος και μια εμπειρία χρήσης που εξαρτιόταν υπερβολικά από τις υποδομές των σχολείων.
Η ανάγκη για εξέλιξη οδήγησε στη δημιουργία του Abitti 2, βασισμένου πλέον σε πλήρως ανοικτό browser engine. Η νέα πλατφόρμα προσφέρει ευελιξία στα σχολεία, επιτρέποντάς τους να χρησιμοποιούν διαφορετικούς τύπους εξοπλισμού και λειτουργικών συστημάτων, μειώνοντας ταυτόχρονα το κόστος για το δημόσιο. Η αλλαγή φέρνει νέες προκλήσεις για την υποστήριξη από το YTL, αλλά τα οφέλη υπερτερούν.
Ψηφιακές εξετάσεις, ζωντανό οικοσύστημα
Η πρόκληση για το Abitti δεν είναι μόνο τεχνική: είναι και παιδαγωγική. Το σύστημα πρέπει να υποστηρίζει εξετάσεις σε ποικιλία μαθημάτων — από τα μαθηματικά και τη βιολογία, έως τις γλώσσες και τις τέχνες — και να λειτουργεί ταυτόχρονα για χιλιάδες μαθητές χωρίς σφάλματα. Ακόμα, πολλές από τις εφαρμογές που χρησιμοποιούνται στις εξετάσεις έχουν ενταχθεί και στην εκπαιδευτική διαδικασία, γεγονός που απαιτεί συνεχή κατάρτιση των εκπαιδευτικών.
«Η αλλαγή προκαλεί ανησυχία σε πολλούς διδάσκοντες, ιδιαίτερα σε επιστημονικά μαθήματα όπου τα εργαλεία είναι πιο σύνθετα. Πρέπει να μάθουν νέα ψηφιακά περιβάλλοντα και αυτό δεν είναι απλό», σημειώνει ο Lattu.
Για τους μαθητές, τα διακυβεύματα είναι υψηλά. Οι βαθμολογίες των εξετάσεων παίζουν πλέον καθοριστικό ρόλο στην εισαγωγή στην ανώτατη εκπαίδευση. Ένα τεχνικό πρόβλημα μπορεί να οδηγήσει σε καθυστέρηση ενός έτους ή, χειρότερα, στην απώλεια της ευκαιρίας να αποφοιτήσουν μαζί με τους συμμαθητές τους. Το YTL εφαρμόζει συνεχή κύκλο ανατροφοδότησης: περισσότερα από δύο εκατομμύρια γραπτά από δοκιμαστικές εξετάσεις υποβάλλονται ετησίως στο σύστημα, επιτρέποντας τον έγκαιρο εντοπισμό και επίλυση προβλημάτων.
Ανοικτός κώδικας, ανοικτή συνεργασία
Το Abitti 2 δεν είναι ακόμη πλήρως ανοικτού κώδικα, όμως τα συστατικά του δημοσιοποιούνται σταδιακά καθώς ωριμάζουν. Σύμφωνα με τον Lattu, αυτό ενισχύει τη διαφάνεια και ενδέχεται να βελτιώσει περαιτέρω την ποιότητα του λογισμικού: «Μπορεί κάποιος να δει τον κώδικα και να πει “ας επικοινωνήσουμε” — και έτσι να ξεκινήσει μια νέα συνεργασία».
Η φιλοσοφία του YTL ευθυγραμμίζεται με την αρχή “PublicMoney, PublicCode“: το λογισμικό που χρηματοδοτείται από δημόσιους πόρους πρέπει να είναι προσβάσιμο και επαναχρησιμοποιήσιμο. Ήδη έχουν γίνει συζητήσεις για την αξιοποίηση του Abitti και σε εξετάσεις εισαγωγής σε πανεπιστήμια.
Παράδειγμα για την Ευρώπη
Το φινλανδικό παράδειγμα αναδεικνύει πώς μια καλά σχεδιασμένη ψηφιακή παρέμβαση σε έναν κρίσιμο θεσμό — όπως οι πανεθνικές εξετάσεις — μπορεί να επιφέρει βαθύ και διαρκή μετασχηματισμό σε ολόκληρο το εκπαιδευτικό σύστημα. Παράλληλα, με τη σταδιακή μετάβαση σε ανοικτό κώδικα, ενισχύεται η δυνατότητα διακρατικής συνεργασίας, επανάχρησης και καινοτομίας.
Για τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης που προχωρούν στη διαμόρφωση διαλειτουργικών, ψηφιακών λύσεων στον χώρο της εκπαίδευσης, το Abitti προσφέρει ένα πολύτιμο σημείο αναφοράς. Και για την ελληνική πραγματικότητα, αποτελεί αφορμή για αναστοχασμό και έμπνευση.
