Η παρακολούθηση της βλάστησης σε παγκόσμιο επίπεδο αποκτά νέα διάσταση χάρη στα δορυφορικά δεδομένα. Μια πρόσφατη μελέτη του Dr. Rob Roebeling και της ομάδας του από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό για την Αξιοποίηση Μετεωρολογικών Δορυφόρων (EUMETSAT), σε συνεργασία με το Βασιλικό Μετεωρολογικό Ινστιτούτο της Ολλανδίας (KNMI), αναδεικνύει πώς οι δορυφορικές παρατηρήσεις μπορούν να αποτυπώσουν την ανάπτυξη της βλάστησης και να συμβάλουν στην κατανόηση του παγκόσμιου κύκλου του άνθρακα.
Η φύση ως σύμμαχος στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής
Η αυξημένη συγκέντρωση διοξειδίου του άνθρακα (CO₂) στην ατμόσφαιρα αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους παράγοντες που επιταχύνουν την κλιματική κρίση. Τα φυτά και τα δέντρα διαδραματίζουν καίριο ρόλο στην απορρόφησή του μέσω της φωτοσύνθεσης, μετατρέποντάς το σε βιομάζα. Η διαδικασία αυτή, γνωστή ως δέσμευση άνθρακα (carbon sequestration), συμβάλλει ουσιαστικά στη σταθεροποίηση του κλίματος και στην προστασία του περιβάλλοντος.
Όπως επισημαίνει ο Dr. Rob Roebeling, «για να περιοριστούν οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, πρέπει να γνωρίζουμε πού και πόσος άνθρακας αποθηκεύεται στη βιομάζα της Γης. Οι δορυφόροι αποτελούν ανεκτίμητο εργαλείο σε αυτή την προσπάθεια».
Αυτός ο χάρτης απεικονίζει το αχνό φως που εκπέμπεται από τη βλάστηση σε όλο τον κόσμο τον Ιούνιο του 2013. Πρόκειται για ένα αποτελεσματικό μέτρο της ανάπτυξης της βλάστησης. Πηγή: KNMI, AC SAF
Το «φως» της φωτοσύνθεσης
Η καινοτομία της μελέτης βασίζεται στη χρήση δορυφορικών οργάνων που ανιχνεύουν τη φθορίζουσα ακτινοβολία της χλωροφύλλης – το ασθενές κόκκινο φως που εκπέμπουν τα φυτά κατά τη διάρκεια της φωτοσύνθεσης.
Οι δορυφόροι Metop, μέσω του φασματομέτρου GOME-2 (Global Ozone Monitoring Experiment–2), καταγράφουν αυτή την εκπομπή φωτός σε παγκόσμια κλίμακα, προσφέροντας πολύτιμα δεδομένα για τον ρυθμό φωτοσύνθεσης και, κατ’ επέκταση, για την ποσότητα του διοξειδίου του άνθρακα που απορροφούν τα φυτά.
Η συγκεκριμένη μέτρηση θεωρείται από τις πιο αξιόπιστες για την εκτίμηση της ανάπτυξης της βλάστησης, καθώς συνδέεται άμεσα με τη φυσιολογική δραστηριότητα των φυτών και όχι απλώς με την έκταση της πράσινης επιφάνειας που αποτυπώνουν οι δορυφορικές εικόνες.
Παρακολούθηση των αλλαγών στη βλάστηση
Η ομάδα του Βασιλικού Μετεωρολογικού Ινστιτούτου της Ολλανδίας (KNMI) εφάρμοσε τη μεθοδολογία αυτή σε δύο χαρακτηριστικές περιπτώσεις:
- σε μια αναδασωμένη περιοχή της Κίνας, όπου οι δορυφορικές μετρήσεις κατέγραψαν σημαντική αύξηση της φθορίζουσας ακτινοβολίας, επιβεβαιώνοντας την επιτυχή αποκατάσταση της βλάστησης·
- και σε μια δασική περιοχή της Αυστραλίας που καταστράφηκε από πυρκαγιά, όπου οι ίδιες μετρήσεις κατέδειξαν τη φυσιολογική μείωση της φθορίζουσας εκπομπής, αποτυπώνοντας την απώλεια βιομάζας.
Τα αποτελέσματα επιβεβαιώνουν ότι οι δορυφορικές παρατηρήσεις μπορούν να καταγράψουν με υψηλή ακρίβεια τις μεταβολές που προκαλούνται από φυσικές ή ανθρωπογενείς διεργασίες, όπως η αποψίλωση ή οι πυρκαγιές.
Ένα ολοκληρωμένο «παράθυρο» στον κύκλο του άνθρακα
Πέρα από την παρακολούθηση της ανάπτυξης της βλάστησης, οι δορυφορικές παρατηρήσεις επιτρέπουν την εκτίμηση κρίσιμων περιβαλλοντικών παραμέτρων, όπως η θερμοκρασία, η ηλιοφάνεια και η υγρασία του εδάφους – παράγοντες που καθορίζουν το πόσο ευνοϊκές είναι οι συνθήκες για την ανάπτυξη των φυτών.
Συνδυάζοντας αυτά τα δεδομένα, οι επιστήμονες μπορούν να διαμορφώσουν μια ολοκληρωμένη εικόνα του παγκόσμιου κύκλου του άνθρακα, εντοπίζοντας τις περιοχές όπου η φύση απορροφά ή απελευθερώνει διοξείδιο του άνθρακα στην ατμόσφαιρα.
Ο ρόλος των δορυφόρων στη βιώσιμη ανάπτυξη
Η αξιοποίηση των δορυφορικών δεδομένων για την παρακολούθηση της βλάστησης και της αποθήκευσης άνθρακα αποτελεί καθοριστικό βήμα για την υλοποίηση της παγκόσμιας στρατηγικής βιώσιμης ανάπτυξης. Οι τεχνολογίες παρατήρησης της Γης υποστηρίζουν τις κυβερνήσεις και τους διεθνείς οργανισμούς στην αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας δράσεων, όπως η αναδάσωση και η προστασία των οικοσυστημάτων, στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.
Όπως επισημαίνει ο Dr. Rob Roebeling, «οι δορυφόροι μας παρέχουν τη δυνατότητα να παρακολουθούμε την κατάσταση της βλάστησης, να εκτιμούμε αν υπάρχει επαρκές φως και νερό, πόσες πυρκαγιές σημειώνονται και με ποιο ρυθμό εξαπλώνονται. Με αυτόν τον τρόπο μπορούμε να αξιολογούμε σε πραγματικό χρόνο την ισορροπία του πλανήτη».
Πηγές: https://www.eumetsat.int/features/trees-carbon-keepers – https://vuser.eumetsat.int/resources/case-studies/satellites-see-the-soft-glow-of-growing-forests