Στην εποχή του ψηφιακού μετασχηματισμού, οι Δημόσιες Διοικήσεις των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης καλούνται να συνεργάζονται όχι μόνο εντός των εθνικών τους συνόρων αλλά και σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η ψηφιακή διακυβέρνηση δεν περιορίζεται πλέον στο εσωτερικό μιας χώρας. Όλο και περισσότερες δημόσιες υπηρεσίες αποκτούν διασυνοριακό χαρακτήρα, εξυπηρετώντας πολίτες, επιχειρήσεις και θεσμούς σε περισσότερα από ένα κράτη.
Σε αυτό το πλαίσιο, η έννοια των Διασυνοριακών Ψηφιακών Δημόσιων Υπηρεσιών ή Trans-European Digital Public Services (TEDPS) αποκτά καθοριστική σημασία. Παρότι ο όρος περιλαμβάνεται στην Πράξη για τη Διαλειτουργική Ευρώπη (Interoperable Europe Act), η εφαρμογή του στην πράξη εξακολουθεί να προκαλεί ασάφειες. Η αναγνώρισή τους συνιστά σημαντική πρόκληση, καθώς συνεπάγεται νομικές, οργανωτικές και τεχνικές συνέπειες.
Τι είναι οι Διασυνοριακές Ψηφιακές Δημόσιες Υπηρεσίες (TEDPS);
Με βάση την Πράξη για τη Διαλειτουργική Ευρώπη, οι TEDPS ορίζονται ως δημόσιες υπηρεσίες που παρέχονται ψηφιακά και αφορούν περισσότερα από ένα κράτη-μέλη. Μπορεί να προσφέρονται άμεσα σε πολίτες και επιχειρήσεις ή να αποτελούν υποστηρικτικές λειτουργίες μεταξύ διοικήσεων διαφορετικών χωρών.
Ενδεικτικά παραδείγματα TEDPS:
- Η ηλεκτρονική αναγνώριση ταυτότητας (π.χ. eID μέσω eIDAS).
- Η διασυνοριακή ανταλλαγή δεδομένων υγείας (eHealth).
- Το ευρωπαϊκό σύστημα φοιτητικής κινητικότητας (Erasmus+ Online).
- Πλατφόρμες για δημόσιες συμβάσεις σε επίπεδο Ε.Ε.
Κοινό χαρακτηριστικό τους είναι ότι χρησιμοποιούνται σε περισσότερα κράτη, βασίζονται σε κοινά ευρωπαϊκά πρότυπα ή ενισχύουν την ενιαία ψηφιακή αγορά της Ευρώπης.
Η πρόκληση της αναγνώρισης
Παρότι το νομικό πλαίσιο ορίζει τις TEDPS, η αναγνώρισή τους στη φάση σχεδιασμού πολιτικής δεν είναι πάντοτε ξεκάθαρη. Το πρόβλημα έγκειται στο ότι:
- Οι εθνικές αρχές ερμηνεύουν διαφορετικά τον όρο.
- Δεν υπάρχουν σαφείς δείκτες ή κριτήρια αξιολόγησης.
- Η διασυνοριακότητα δεν είναι πάντα εμφανής από την αρχή.
Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε καθυστερήσεις ή στην παράλειψη κρίσιμων βημάτων, όπως η αξιολόγηση διαλειτουργικότητας (interoperability assessment), που είναι υποχρεωτική για τις TEDPS σύμφωνα με την Πράξη.
Προτεινόμενες προσεγγίσεις: TEDPSCheck και TEDPSCatalogue
Η μελέτη Interoperability Assessment Study Report προτείνει δύο εργαλεία που μπορούν να διευκολύνουν τον έγκαιρο εντοπισμό TEDPS ήδη από τη φάση σχεδιασμού.
1. TEDPSCheck – Έλεγχος Προκαταρκτικής Αναγνώρισης
Πρόκειται για εργαλείο προ-αξιολόγησης, βασισμένο σε οδηγό με ερωτήσεις και πρακτικά παραδείγματα. Απευθύνεται σε υπεύθυνους χάραξης πολιτικής, τεχνοκράτες και διαχειριστές έργων.
Παραδείγματα ερωτήσεων:
- Θα χρησιμοποιηθεί η υπηρεσία από διοικήσεις ή χρήστες άλλων κρατών-μελών;
- Εφαρμόζονται ευρωπαϊκά πρότυπα ή πλατφόρμες;
- Υπάρχει συνεργασία ή ενσωμάτωση με άλλες εθνικές ή ευρωπαϊκές υπηρεσίες;
Πλεονεκτήματα: απλό στη χρήση, εφαρμόζεται νωρίς, δεν απαιτεί τεχνική εξειδίκευση.
Περιορισμοί: δεν δίνει νομικά δεσμευτική απάντηση, εξαρτάται από την ερμηνεία.
2. TEDPSCatalogue – Κατάλογος Αναγνωρισμένων Υπηρεσιών
Αποτελεί συλλογή υπηρεσιών που έχουν ήδη αναγνωριστεί ως TEDPS από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ή τα κράτη-μέλη. Προσφέρει παραδείγματα καλών πρακτικών, προωθεί την επαναχρησιμοποίηση λύσεων και ενισχύει τη διαφάνεια.
Χρησιμότητα:
- Βάση αναφοράς για νέες υπηρεσίες.
- Εργαλείο σχεδιασμού για δημόσιες διοικήσεις.
- Μέσο ευθυγράμμισης μεταξύ κρατών-μελών.
Πλεονεκτήματα: ενισχύει τη συνέπεια, προάγει συνεργασία και επαναχρησιμοποίηση, μειώνει τον κίνδυνο αμφισβητήσεων.
Προκλήσεις: απαιτεί σαφή υπευθυνότητα διαχείρισης, τακτική ενημέρωση και διαδικασίες ένταξης νέων υπηρεσιών.
Συμπληρωματικότητα των δύο προσεγγίσεων
Οι δύο αυτές προσεγγίσεις είναι συμπληρωματικές. Το TEDPS Check λειτουργεί ως εργαλείο πρόβλεψης, ενώ το TEDPS Catalogue προσφέρει επιβεβαίωση και τεκμηρίωση. Ο συνδυασμός τους βοηθά στην έγκαιρη αναγνώριση διασυνοριακών υπηρεσιών, στη συμμόρφωση με την Πράξη και στην ενίσχυση του ευρωπαϊκού πλαισίου ψηφιακής διακυβέρνησης.
Διαλειτουργικότητα και Interoperability–by–Design
Η έννοια των TEDPS συνδέεται με την αρχή της διαλειτουργικότητας από τον σχεδιασμό (interoperability-by-design): κάθε νέα υπηρεσία πρέπει να σχεδιάζεται εξαρχής με γνώμονα τη συμβατότητα και την ανταλλαγή δεδομένων με άλλες χώρες και υπηρεσίες.
Αυτό σημαίνει:
- Υιοθέτηση κοινών τεχνικών και νομικών προτύπων.
- Συμμόρφωση με ευρωπαϊκές οδηγίες (π.χ. eIDAS, GDPR).
- Εξασφάλιση ασφάλειας, προστασίας δεδομένων και εμπιστοσύνης.
Τι σημαίνει αυτό για τις εθνικές διοικήσεις;
Κατά τον σχεδιασμό μιας νέας ψηφιακής υπηρεσίας, μια δημόσια διοίκηση οφείλει να εξετάσει:
- Μπορεί η υπηρεσία να χρησιμοποιηθεί και από άλλες χώρες;
- Βασίζεται σε διαλειτουργικά πρότυπα ή ευρωπαϊκές υποδομές;
- Πώς θα διασφαλιστεί η συμβατότητα με υπάρχουσες TEDPS;
Τα εργαλεία TEDPS Check και TEDPS Catalogue βοηθούν να δοθούν έγκαιρα απαντήσεις και να αποφευχθούν καθυστερήσεις ή νομικά εμπόδια.
Η σημασία για το μέλλον της ψηφιακής διακυβέρνησης
Οι Διασυνοριακές Ψηφιακές Δημόσιες Υπηρεσίες αποτελούν κρίσιμο παράγοντα για την ενίσχυση της ενιαίας ψηφιακής αγοράς και της ψηφιακής κυριαρχίας της Ε.Ε. Η επιτυχής εφαρμογή τους προϋποθέτει έγκαιρη αναγνώριση, σωστό σχεδιασμό και διαλειτουργικότητα.
Η υιοθέτηση των εργαλείων TEDPS Check και TEDPS Catalogue μπορεί να συμβάλει ουσιαστικά στη συνεπή εφαρμογή της Πράξης για τη Διαλειτουργική Ευρώπη, δημιουργώντας έναν πιο συνδεδεμένο, αποτελεσματικό και προσβάσιμο ψηφιακό δημόσιο τομέα για όλους τους Ευρωπαίους πολίτες.
Διαβάστε την πλήρη μελέτη: Final report on the study supporting the implementation of interoperability assessments in EU public administrations
