Η Βαρκελώνη γίνεται η πρώτη πόλη παγκοσμίως που εγκρίνει επίσημα τις Αρχές Ανοιχτού Κώδικα των Ηνωμένων Εθνών, σηματοδοτώντας μια ουσιαστική στροφή προς την ψηφιακή κυριαρχία, τη διαφάνεια και την ενεργή συμμετοχή των πολιτών. Η απόφαση ανακοινώθηκε στο πλαίσιο της Barcelona Open Tech Week τον Νοέμβριο του 2025 και αποτυπώνει τη στρατηγική επιλογή της πόλης να μειώσει την εξάρτηση από μεγάλες τεχνολογικές εταιρείες, ενισχύοντας τον δημόσιο έλεγχο της ψηφιακής της υποδομής.
Η πρωτοβουλία αυτή δεν αποτελεί μεμονωμένη κίνηση· αντίθετα, εντάσσεται στη μακρόχρονη πολιτική της πόλης, η οποία επενδύει στο ανοιχτό λογισμικό και στα ανοιχτά πρότυπα ως θεμέλια ενός σύγχρονου και δημοκρατικού ψηφιακού κράτους.
Ψηφιακή κυριαρχία με επίκεντρο τον πολίτη
Η υιοθέτηση των Αρχών Ανοιχτού Κώδικα του ΟΗΕ συνδέεται άμεσα με τη συμμετοχή της Βαρκελώνης στην UN Open Source Week, τον Ιούνιο του 2025. Παράλληλα, βασίζεται στην εμπειρία της πόλης από επιτυχημένες ψηφιακές πλατφόρμες, όπως το Decidim, το οποίο ενισχύει τη συμμετοχή των πολιτών στη λήψη αποφάσεων, και το Sentilo, που διευκολύνει την ανταλλαγή δεδομένων αισθητήρων μεταξύ πόλεων με ανεπτυγμένες ψηφιακές υποδομές.
Όπως επισημαίνει ο Arnau Monterde Mateo, Διευθυντής Συμμετοχής και Καινοτομίας για τη Δημοκρατία του Δήμου Βαρκελώνης, στόχος είναι η διαμόρφωση ενός συνεργατικού μοντέλου, στο οποίο οι πόλεις διατηρούν τον έλεγχο των δεδομένων και των ψηφιακών τους υποδομών, ώστε η τεχνολογία να λειτουργεί προς όφελος της κοινωνίας.
Στο ίδιο πλαίσιο, όλοι οι δημοτικοί ιστότοποι της πόλης βασίζονται πλέον στο ανοιχτού κώδικα σύστημα διαχείρισης περιεχομένου Drupal, ενώ η συνεργασία με το Barcelona Supercomputing Centre συμβάλλει στη διαμόρφωση μιας νέας στρατηγικής για την τεχνητή νοημοσύνη και τα δεδομένα, με έμφαση στις ανοιχτές τεχνολογίες.
Από τη δέσμευση στην πράξη
Η Βαρκελώνη δεν περιορίζεται σε συμβολικές κινήσεις. Αντιθέτως, προχωρά σε συγκεκριμένα βήματα, με στόχο τη μετατροπή της πολιτικής δέσμευσης σε εφαρμόσιμες πολιτικές.
Μεταξύ των βασικών πρωτοβουλιών περιλαμβάνεται η δημιουργία ενός Συμφώνου Πολιτών για τις Δημοκρατικές Τεχνολογίες και τα Ψηφιακά Δικαιώματα, ενός ανοιχτού χώρου διαλόγου που φέρνει κοντά την κοινωνία των πολιτών, την ακαδημαϊκή κοινότητα, τα ερευνητικά κέντρα και εκπροσώπους του ιδιωτικού τομέα.
Παράλληλα, εξετάζεται η ίδρυση ενόςΓραφείου Ανοιχτού Λογισμικού (Open Source Programme Office – OSPO), κατά τα πρότυπα πόλεων όπως το Παρίσι και το Μόναχο. Το OSPO θα έχει ρόλο-κλειδί στην προώθηση λύσεων ανοιχτού κώδικα στις δημόσιες υπηρεσίες, καθώς και στη δημιουργία αποθετηρίου κώδικα για χρήση από τον δημόσιο τομέα.
Στα σχέδια περιλαμβάνεται, επίσης, η σύσταση ειδικού δημοτικού ταμείου για τεχνολογίες ανοιχτού κώδικα, το οποίο θα υποστηρίζει καινοτόμα ψηφιακά έργα με σαφές δημόσιο όφελος.
Ένα βιώσιμο οικοσύστημα ανοιχτού λογισμικού
Η μετάβαση σε ένα μοντέλο ανοιχτού κώδικα συνοδεύεται από προκλήσεις. Όπως επισημαίνει ο Arnau Monterde Mateo, απαιτείται μια ουσιαστική πολιτισμική αλλαγή, ιδιαίτερα ως προς τις πρακτικές αδειοδότησης και τις σχέσεις με τους παρόχους ψηφιακών λύσεων.
Για τον λόγο αυτό, ο Δήμος Βαρκελώνης σχεδιάζει τη διαμόρφωση ενός σαφούς νομικού πλαισίου, το οποίο θα επιτρέπει στις δημόσιες υπηρεσίες να επενδύουν με ασφάλεια σε τεχνολογίες ανοιχτού κώδικα. Στόχος είναι η ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ των υπηρεσιών, η αξιοποίηση επιτυχημένων παραδειγμάτων και η διασφάλιση της βιωσιμότητας και της επεκτασιμότητας των ψηφιακών έργων, περιορίζοντας το φαινόμενο του vendor lock-in.
Ένα παράδειγμα με διεθνή απήχηση
Ως η πρώτη πόλη που υιοθετεί τις Αρχές Ανοιχτού Κώδικα του ΟΗΕ, η Βαρκελώνη φιλοδοξεί να λειτουργήσει ως σημείο αναφοράς για άλλες πόλεις και κυβερνήσεις. Καθοριστικό ρόλο σε αυτή την προσπάθεια διαδραματίζει η συνέχιση της συμμετοχής της στην Cities Coalition for Digital Rights, σε συνεργασία με το Μπορντό και το Πόρτο.
Πέρα από την τεχνολογία, το μήνυμα είναι σαφές: χωρίς δημοκρατικό έλεγχο, το ψηφιακό μέλλον παραμένει αβέβαιο. Το ανοιχτό λογισμικό αναδεικνύεται σε βασικό εργαλείο για την ενδυνάμωση των πολιτών και τη διαμόρφωση ενός ψηφιακού οικοσυστήματος που υπηρετεί το δημόσιο συμφέρον.