Η εμπειρία της πανδημίας COVID-19 ανέδειξε με σαφήνεια τα όρια των παραδοσιακών συστημάτων δημόσιας υγείας σε ολόκληρη την Ευρώπη. Απαντώντας σε αυτά τα κενά, αλλά και στην αυξανόμενη απειλή των λοιμωδών νοσημάτων, το Λουξεμβούργο προχωρά στον εκσυγχρονισμό της επιδημιολογικής επιτήρησης, μέσω της πρωτοβουλίας PHRESH (Public Health Rapid Epidemiological Surveillance Hub).
Στον πυρήνα της πρωτοβουλίας βρίσκεται το SORMAS, μια πλατφόρμα ανοικτού κώδικα για την επιτήρηση νοσημάτων, η οποία αναπτύχθηκε αρχικά κατά τη διάρκεια της κρίσης του Έμπολα. Το έργο συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και θα υλοποιηθεί έως το 2028, με στόχο την αντικατάσταση παρωχημένων και χειροκίνητων διαδικασιών – όπως η ιχνηλάτηση επαφών μέσω αρχείων Excel – από ένα ενιαίο, διασυνδεδεμένο σύστημα σε πραγματικό χρόνο.
Από την κρίση του COVID σε μια διευρυμένη προσέγγιση
Η απαρχή του PHRESH εντοπίζεται στα χρόνια της πανδημίας, όταν έγινε σαφές ότι τα υφιστάμενα εργαλεία δεν μπορούσαν να υποστηρίξουν την κλίμακα και την πολυπλοκότητα μιας εκτεταμένης υγειονομικής κρίσης. Όπως εξηγεί η Δρ. Anne Vergison, επικεφαλής της Διεύθυνσης Υγειονομικού Ελέγχου του Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Ασφάλισης, η αρχική ανάγκη αφορούσε την επιτήρηση της COVID-19. Πολύ σύντομα, όμως, ελήφθη η στρατηγική απόφαση το σύστημα να επεκταθεί, ώστε να καλύπτει το σύνολο των νοσημάτων.
Σήμερα, το SORMAS υποστηρίζει την καταγραφή, την παρακολούθηση και την ανάλυση των 75 υποχρεωτικά δηλούμενων νοσημάτων που προβλέπει η εθνική νομοθεσία. Παράλληλα, προσφέρει χαρτογράφηση κρουσμάτων για τον άμεσο εντοπισμό εστιών, ενσωματωμένα στατιστικά εργαλεία για την παραγωγή προσαρμοσμένων αναφορών και διαγραμμάτων, καθώς και πιο αποτελεσματική οργάνωση της ιχνηλάτησης επαφών.
Ευελιξία χωρίς εξαρτήσεις
Ένα από τα βασικά ζητήματα, όπως επισημαίνει ο Jan Böhme, συνδιευθύνων σύμβουλος του SORMAS Foundation, είναι η προσαρμογή του συστήματος στις ανάγκες του Λουξεμβούργου, χωρίς να επηρεάζεται η λειτουργικότητά του για τις υπόλοιπες χώρες που το χρησιμοποιούν. Η ανοικτή αρχιτεκτονική του SORMAS καθιστά εφικτή ακριβώς αυτή τη λογική ευελιξίας.
Ιδιαίτερη σημασία έχει, επίσης, η επιλογή του Λουξεμβούργου να προσλάβει και να εκπαιδεύσει δικούς του προγραμματιστές. Σύμφωνα με τον Böhme, πρόκειται για την «ιδανική προσέγγιση», καθώς διασφαλίζει την τεχνολογική αυτονομία και αποτρέπει την εξάρτηση από συγκεκριμένους προμηθευτές.
Θετική αποδοχή από τους χρήστες
Αν και είναι ακόμη νωρίς για την πλήρη αποτίμηση του αντικτύπου του συστήματος, η ανατροφοδότηση από το ανθρώπινο δυναμικό είναι ιδιαίτερα θετική. Οι χρήστες χαρακτηρίζουν το SORMAS εύχρηστο και φιλικό, επισημαίνοντας ότι βελτιώνει ουσιαστικά την καθημερινή τους εργασία και ενισχύει τη συνεργασία μεταξύ των εμπλεκόμενων φορέων.
Το έργο υλοποιείται από τη Διεύθυνση Υγειονομικού Ελέγχου του Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Ασφάλισης, με έναν ειδικό υπεύθυνο έργου να λειτουργεί ως σύνδεσμος μεταξύ του SORMAS Foundation και της εθνικής ομάδας, στην οποία συμμετέχουν ειδικοί πληροφορικής και επιδημιολόγοι. Η SORMAS Foundation, που ιδρύθηκε το 2022, υποστηρίζει χώρες σε όλο τον κόσμο στη δημιουργία βιώσιμων και αξιόπιστων συστημάτων επιτήρησης.
Νέοι πίνακες ελέγχου και ευρωπαϊκή διαλειτουργικότητα
Στο παρόν στάδιο, η ομάδα του Λουξεμβούργου αναπτύσσει ένα νέο σύστημα dashboards, μέσω του οποίου θα διαμοιράζεται πληροφορία προς εσωτερικές υπηρεσίες, υπουργεία, άλλους οργανισμούς, αλλά και προς το ευρύ κοινό.
Παράλληλα, βασικός στόχος αποτελεί η διασύνδεση του SORMAS με το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νοσημάτων (ECDC), ενισχύοντας την ευρωπαϊκή συνεργασία απέναντι στις λοιμώδεις απειλές. Η επόμενη έκδοση της πλατφόρμας θα περιλαμβάνει τις πρώτες λειτουργίες που υποστηρίζουν αυτή τη διαλειτουργικότητα, με αυτόματη ανταλλαγή δεδομένων για δύο συγκεκριμένα νοσήματα.
Η περίπτωση του Λουξεμβούργου αναδεικνύει πώς οι ανοικτές τεχνολογίες, σε αμφίδρομη σχέση με τις εθνικές ανάγκες και την ευρωπαϊκή συνεργασία, μπορούν να συμβάλουν στη δημιουργία πιο ανθεκτικών και αποτελεσματικών συστημάτων δημόσιας υγείας.