Την Τρίτη 6 Δεκεμβρίου 2022 πραγματοποιήθηκε στις Βρυξέλλες το ετήσιο συνέδριο για τη σημασιολογική διαλειτουργικότητα SEMIC 2022 υπό τη διοργάνωση της Γενικής Δ/νσης Πληροφορικής (DIGIT) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σε συνεργασία με την Τσεχική Προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ, με κεντρικό θέμα τους χώρους δεδομένων στη διαλειτουργική Ευρώπη “Data Spaces in an Interoperable Europe”.

Το συνέδριο SEMIC παρέχει τόσο στους ομιλητές όσο και στους συμμετέχοντες την ευκαιρία να συζητήσουν τη στρατηγική τους για την ψηφιοποίηση και τον ρόλο που παίζουν τα δεδομένα και η σημασιολογική διαλειτουργικότητα στον ψηφιακό μετασχηματισμό των δημόσιων υπηρεσιών. Συγκεντρώνοντας αξιωματούχους ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων και οργανισμών καθώς και εμπειρογνώμονες από τη δημόσια διοίκηση, στελέχη του ιδιωτικού τομέα και ερευνητές από τον ακαδημαϊκό χώρο, οι οποίοι αποτελούν την κοινότητα της σημασιολογικής διαλειτουργικότητας, στοχεύει στην ανταλλαγή εμπειριών , την προώθηση καλά δοκιμασμένων λύσεων, την ανάδειξη της καινοτομίας και της έρευνας στο συγκεκριμένο πεδίο αλλά και στον εντοπισμό προκλήσεων.

Στη φετινή διοργάνωση, την οποία παρακολούθησαν στελέχη της Διεύθυνσής μας σε ζωντανή αναμετάδοση, αναδείχθηκε, μέσα από ομιλίες και συζητήσεις σε πάνελ, η σημασιολογική διαλειτουργικότητα ως επιταχυντής για την ανάπτυξη των χώρων δεδομένων (data spaces), παρουσιάστηκαν συγκεκριμένες περιπτώσεις τόσο από τον δημόσιο όσο και από τον ιδιωτικό τομέα, τονίστηκε η σημασία της ανταλλαγής δεδομένων μεταξύ διαφορετικών τομέων για την ανάπτυξη νέων υπηρεσιών προς τους πολίτες και την ενίσχυση της καινοτομίας για τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις, ενώ δόθηκε ιδιαίτερη έμφαση στα προσδοκώμενα οφέλη από τον νέο Κανονισμό Interoperable Europe Act που προωθεί η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Τα κυριότερα σημεία της φετινής διοργάνωσης:

• • Στην εναρκτήρια ομιλία, ο Ευρωπαίος Επίτροπος Προϋπολογισμού και Διοίκησης Johannes Hahn παρομοίασε τη σημασιολογική διαλειτουργικότητα με “κόλλα” που υποστηρίζει τη διαλειτουργικότητα εντός και μεταξύ των τομέων της δημόσιας διοίκησης, για την προσφορά ολοκληρωμένων ψηφιακών δημόσιων υπηρεσιών και την ανάπτυξη των πανευρωπαϊκών χώρων δεδομένων. Υπερθεμάτισε ότι «οι χώροι δεδομένων αποτελούν θεμελιώδη συνιστώσα μιας Ευρώπης χωρίς ψηφιακά σύνορα και το κλειδί για μια επιτυχημένη οικονομία δεδομένων». Επίσης υπογράμμισε ότι “για να λειτουργήσουν οι χώροι δεδομένων, πρέπει να υιοθετήσουμε τη συνεργατική προσέγγιση μεταξύ όλων των ενδιαφερομένων που βρίσκεται στο επίκεντρο του Κανονισμού για τη Διαλειτουργική Ευρώπη”. Είναι επομένως ζωτικής σημασίας η σύμπραξη μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα για την ουσιαστική ανταλλαγή δεδομένων. Ανέφερε μάλιστα ως καλό παράδειγμα τον χώρο δεδομένων για τις δημόσιες συμβάσεις (Public Procurement Data Space) όπου έχουν ενώσει τις δυνάμεις τους η DG GROW, το Publications Office και η DIGIT μαζί με τους συνεταίρους τους.

• • Ο CIO της Τσεχικής Δημοκρατίας Ondrej Profant τόνισε ότι η διαλειτουργικότητα είναι το κλειδί για νέους ορίζοντες και μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσω έξυπνης συνεργασίας και συντονισμού μεταξύ Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Κρατών-Μελών, δημόσιων και ιδιωτικών φορέων. Επεσήμανε δύο σημαντικά ορόσημα για την Κοινότητα SEMIC, αφενός τον Κανονισμό για τη Διακυβέρνηση Δεδομένων (Data Governance Act) και αφετέρου την πρόταση Κανονισμού για τη Διαλειτουργική Ευρώπη (Interoperable Europe Act).

• • Η Γενική Δ/ντρια της Υπηρεσίας Εκδόσεων της ΕΕ Hilde Hardeman ανέδειξε τον ρόλο του συγκεκριμένου οργανισμού στην ανάπτυξη, διατήρηση και διασύνδεση συνόλων δεδομένων αναφοράς (reference data sets), συμβάλλοντας στη δημιουργία χώρων δεδομένων σε διάφορους τομείς, όπως για παράδειγμα η τυποποίηση των ευρωπαϊκών νομικών δεδομένων (digital european legal space), όπου η ευρωπαϊκή νομοθεσία αντιστοιχίζεται με την εθνική των Κρατών-Μελών και το διεθνές δίκαιο κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να καθίσταται η νομοθεσία κατανοητή και προσβάσιμη. Επίσης αναφέρθηκε στην πλατφόρμα data.europa.eu που συγκεντρώνει σύνολα ανοιχτών δεδομένων από τα Κράτη-Μέλη.

• • Η πρωινή κεντρική συζήτηση ήταν αφιερωμένη στην οικοδόμηση εμπιστοσύνης μεταξύ του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα. Η συντονίστρια Leontina Sandu, επικεφαλής του τομέα διαλειτουργικότητας της DIGIT, χαρακτήρισε τη σημασιολογική διαλειτουργικότητα ως “διπλωματία των δεδομένων”, λόγω των διαπραγματεύσεων σε θέματα πρόσβασης και διαμοιρασμού. Ο Klaus Ottradovetz από την Atos εντόπισε το πρόβλημα της επεκτασιμότητας στους ήδη υφιστάμενους χώρους δεδομένων μικρής κλίμακας και επισήμανε ότι είναι απαραίτητη η γεφύρωση μεταξύ των χώρων δεδομένων μέσω της σημασιολογικής διαλειτουργικότητας. Ο David Scuderi της Amazon WS υπογράμμισε τον ρόλο του SEMIC ως κοινότητα διαμοιρασμού γνώσης αλλά και του κέντρου υποστήριξης χώρων δεδομένων (Data Spaces Support Centre) ως συντονιστή μεταξύ των τομέων. Σύμφωνα με τους δύο εμπειρογνώμονες, οι προσπάθειες θα πρέπει να επικεντρωθούν στην επαναχρησιμοποίηση προτύπων και μοντέλων, τον σημασιολογικό αυτοματισμό και την επεκτασιμότητα, ενώ ανέφεραν τους χώρους δεδομένων των έξυπνων πόλεων ως καλά παραδείγματα διατομεακών πρωτοβουλιών.

• • Στη συζήτηση για τους χώρους προσωπικών δεδομένων και τις προκλήσεις τους, η Lähteenoja Viivi, ερευνήτρια στη Σχολή Κοινωνικών Επιστημών του Πανεπιστημίου του Ελσίνκι, εξήγησε τις σχέσεις μεταξύ ανοιχτών, προσωπικών και τομεακών δεδομένων, όπως φαίνεται στο ακόλουθο σχήμα 1. Σύμφωνα με την ίδια, στόχος παραμένει η ενδυνάμωση των χρηστών να ασκούν μεγαλύτερο έλεγχο ως προς τη χρήση των δικών τους δεδομένων. Εξαιρετικό ενδιαφέρον είχε η ομιλία της Esther De Loof από το Solid Lab της Φλάνδρας σχετικά με την ανάγκη αναδιάρθρωσης της αρχιτεκτονικής προσωπικών δεδομένων στο διαδίκτυο¹ και τη συνεισφορά του project Solid (Social Linked Data) του ΜΙΤ και του mydata στην ενίσχυση της διαφάνειας και της καινοτομίας. Παρουσίασε επίσης τις δράσεις καινοτομίας της νεοϊδρυθείσας φλαμανδικής Data Utility Company στον τομέα του datatech. Στη συνέχεια, ο Marcello Grita, από τη Σουηδική Υπηρεσία Απασχόλησης, περιέγραψε την υλοποίηση μιας πολιτοκεντρικής υποδομής προσωπικών δεδομένων με πίνακα ελέγχου (control panel) υπό τη διαχείριση του ίδιου του πολίτη, για την ανταλλαγή δεδομένων του μεταξύ δημόσιων υπηρεσιών αλλά και ιδιωτικών εταιρειών που παρέχουν υπηρεσίες, με απευθείας διαλειτουργικότητα, χωρίς κεντρική αποθήκευση, καθώς τα δεδομένα διατηρούνται σε αποκεντρωμένους χώρους προσωπικών δεδομένων των φορέων που τα κατέχουν ήδη πχ. εφορία. Πρόκειται για λύση ανοιχτού κώδικα που δίνει στα άτομα τον έλεγχο των δεδομένων τους, βασιζόμενη στην τεχνολογία Solid, η οποία μπορεί να χρησιμοποιηθεί δυνητικά σε διάφορες διοικητικές διαδικασίες όπως για παράδειγμα η αποστολή του ποινικού μητρώου ενός ατόμου σε νέο εργοδότη. (Περισσότερα για το έργο: https://jobtechdev.se/en/components/individdata-och-dataportabilitet). Κοινό συμπέρασμα του πάνελ είναι ότι οι χώροι προσωπικών δεδομένων τοποθετούν τους πολίτες στο επίκεντρο της οικονομίας δεδομένων.

Σχήμα 1

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Πηγή: Viivi Lähteenoja

• • Το απόγευμα διοργανώθηκαν διάφορες συζητήσεις πάνελ σχετικά με τη διαλειτουργικότητα εντός και μεταξύ των τομεακών χώρων δεδομένων. Στο πρώτο που αφορούσε πρακτικές περιπτώσεις δια-τομεακής διαλειτουργικότητας συμμετείχαν εκπρόσωποι του W3C, της DG GROW (τομέας τουρισμού), της DG MOVE και του Πανεπιστημίου του Galway. Αναφέρθηκαν ορισμένα παραδείγματα που είναι σκόπιμη η ανταλλαγή δεδομένων μεταξύ των τομέων τουρισμού και μεταφορών προς όφελος των ταξιδιωτών, πχ. οι τοπικές αρχές χρειάζονται δεδομένα για τις ροές του τουρισμού προκειμένου να καταρτίσουν πλάνα έξυπνης κινητικότητας και αντίστροφα, οι τυχόν επιβαλλόμενοι περιορισμοί στην κίνηση οχημάτων στα κέντρα των πόλεων πρέπει να είναι διαθέσιμοι στα apps που χρησιμοποιούν οι τουρίστες, όπως επίσης και οι πληροφορίες για σταθμούς φόρτισης ηλεκτρικών αυτοκινήτων, η χρήση των οποίων αυξάνεται συνεχώς. Ο καθηγητής EdwardCurry τόνισε τη σημασία ευρείας, διαρκούς και αυξανόμενης συναίνεσης για την επιτυχία αυτών των έργων. Ο εκπρόσωπος του W3C ανέφερε συνοπτικά τις δράσεις του Οργανισμού καθώς κι ένα έργο σημασιολογικής διαλειτουργικότητας που βρίσκεται σε εξέλιξη, την οντολογία VSSo (Vehicle Signal Specification Ontology), για τη μεταφορά δεδομένων από έξυπνα αυτοκίνητα σε τρίτους. Ακόμα η εκπρόσωπος της DG Grow ανέφερε σαν πρόσφατη εξέλιξη την πρόταση της Επιτροπής για τον διαμοιρασμό δεδομένων από τις πλατφόρμες βραχυχρόνιας μίσθωσης προς τις αρχές, η οποία θα χρησιμοποιηθεί πιλοτικά για την ανάπτυξη του αντίστοιχου χώρου δεδομένων.

• • Η δεύτερη ομάδα πολιτικής αφορούσε εγκάρσια εργαλεία, με τη συμμετοχή εκπροσώπων από τη DG SANTE, DG EMPL (Απασχόλησης, Κοινωνικών Υποθέσεων), DG ENER (ΓΔ Ενέργειας) και το τμήμα επιστήμης δεδομένων του ερευνητικού ινστιτούτου TNO. Μία από τις βασικές προκλήσεις είναι το γεγονός ότι η διαλειτουργικότητα δεν ξεκινά από το μηδέν καθώς υπάρχουν ήδη διαφορετικά συστήματα τα οποία πρέπει να διασυνδεθούν, ενώ οι διάφοροι εμπλεκόμενοι εκφράζουν την ανάγκη να ξεκινήσουν εργασίες μοντελοποίησης δεδομένων. Τα σημεία δράσης περιλαμβάνουν την ανταλλαγή δεδομένων, την ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ των υφιστάμενων χώρων δεδομένων και την εδραίωση των αυξανόμενων δημοσιευμένων πληροφοριών.

• • Η εκδήλωση ολοκληρώθηκε με την παρουσίαση των ακόλουθων 10 ερευνητικών έργων νέων επιστημόνων στον τομέα των συνδεδεμένων δεδομένων, της αυτοματοποιημένης σημασιολογίας και της τεχνητής νοημοσύνης που επελέγησαν από κριτική επιτροπή στο πλαίσιο της Interoperable Europe Academy:

1. Daniil Dobriy (Vienna University of Economics and Business)): Presenting the unexplored and curious world of smaller Wikibase and Semantic MediaWiki Knowledge Graphs as part of Linked Open Data
2. Alex Randles (Trinity College Dublin): Improving Linked Data
3. Jiao Long (Ghent University-imec): Bringing standards based on JSON schema into the Linked Data domain with JSC-LD
4. Mandeep Singh (Birmingham City University): Data Information Interoperability Model for IoT-enabled Smart Water Networks
5. Orfeas Menis – Mastromichalakis (National Technical University of Athens): STIRData: Specifications and Tools for Interoperable and Reusable data
6. Delaram Golpayegani (Trinity College Dublin): FAIR Ontologies for Cataloguing AI Risks
7. Simon Waslander (University of Central Florida): The Use of Novel Scalable Artificial Intelligence Systems for Policy Analysis to Mitigate Climate Change
8. Sónia Teixeira (Universidade do Porto): Responsible Governance of Artificial Intelligence Risks: An Exploratory Analysis
9. Siqing Yu (University of Melbourne/ KU Leuven): Data Governance Modelling for Inclusive Smart City Policies: the Case of Citizen Science Initiatives
10. Beatriz Esteves (Universidad Politécnica de Madrid): Establishing Data (Re-)Use Agreements Through Semantic Policies for Legally-aware Data Sharing

 

Στην καταληκτική ομιλία, η NataliaAristimuño, διευθύντρια ψηφιακών υπηρεσιών στην DIGIT, συνόψισε μερικές από τις καλύτερες στιγμές του συνεδρίου:

• Η εμπιστοσύνη είναι το πιο σημαντικό συστατικό για την επιτυχία των χώρων δεδομένων.
• Τονίστηκε η σημασία της συνεργασίας δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, χωρίς να διακυβεύεται η κύρια αποστολή του δημόσιου τομέα για την παροχή απρόσκοπτων ψηφιακών δημόσιων υπηρεσιών προς όλους και τη διασφάλιση ενός φιλικού προς τις επιχειρήσεις ψηφιακού περιβάλλοντος για τη δημιουργία καινοτομίας.
• Απευθυνόμενη στην κοινότητα SEMIC δήλωσε εμφατικά: “Ο νέος Κανονισμός για τη Διαλειτουργική Ευρώπη προτείνει έναν μηχανισμό στρατηγικής συνεργασίας, με μια κοινότητα στην οποία όλοι ελπίζουμε να σας δούμε να συμμετέχετε! Ας συνεχίσουμε να διαμορφώνουμε τις σημασιολογικές πτυχές της διαλειτουργικότητας μαζί, για μια Ευρώπη κατάλληλη για την ψηφιακή εποχή!”

 

Τα video recordings του συνεδρίου είναι διαθέσιμα εδώ.

 

Σχετικά άρθρα στο Joinup:

https://joinup.ec.europa.eu/interoperable-europe/news/semic-2022-highlights

https://joinup.ec.europa.eu/interoperable-europe/news/semic-2022-first-visual-materials-available

 

1 την οποία είχε αναγνωρίσει ο ιδρυτής του Tim Berners-Lee προ δεκαετίας με την εμβληματική δήλωση “we need a midway course correction for the Web”