Οι αλγοριθμικές πλατφόρμες καθορίζουν όλο και περισσότερο τον τρόπο που βιώνουμε το διαδίκτυο: τι βλέπουμε, τι μαθαίνουμε, τι αγοράζουμε. Από τις ροές ειδήσεων και τις προτάσεις ψυχαγωγίας, μέχρι τις αγορές και την πληροφόρηση, η καθημερινότητά μας επηρεάζεται από σύνθετα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης και αυτοματισμών που λειτουργούν, τις περισσότερες φορές, αδιαφανώς.
Για να αντιμετωπίσει αυτές τις προκλήσεις, η Ευρωπαϊκή Ένωση προχώρησε στην ψήφιση του Κανονισμού για τις Ψηφιακές Υπηρεσίες(DigitalServicesAct – DSA), μια φιλόδοξη νομοθετική πρωτοβουλία που θέτει το πλαίσιο για έναν ασφαλέστερο, πιο διαφανή και υπεύθυνο ψηφιακό χώρο. Κεντρικό στοιχείο του DSA είναι η διαφάνεια και λογοδοσία των αλγοριθμικών συστημάτων.
Για να υποστηρίξει την εφαρμογή και την εποπτεία αυτών των διατάξεων, ιδρύθηκε τον Απρίλιο του 2023 το Ευρωπαϊκό Κέντρο Αλγοριθμικής Διαφάνειας (EuropeanCentreforAlgorithmicTransparency – ECAT). Το ECAT παρέχει επιστημονική και τεχνική τεκμηρίωση στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, συμβάλλοντας στον εποπτικό της ρόλο απέναντι σε πολύ μεγάλες διαδικτυακές πλατφόρμες (VLOPs) και μηχανές αναζήτησης (VLOSEs).
Τι κάνει το ECAT
Οι κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις των online πλατφορμών –από τα κοινωνικά δίκτυα και τις αγορές έως τις μηχανές αναζήτησης– καθιστούν επιτακτική την ανάγκη για δημόσια εποπτεία των αλγοριθμικών μηχανισμών που καθοδηγούν την πληροφορία. Οι αλγόριθμοι που επιλέγουν τι βλέπουμε, τι αναζητούμε και πώς αλληλεπιδρούμε, χρειάζονται ουσιαστική αξιολόγηση και έλεγχο.
Το ECAT συμβάλλει με δύο βασικούς τρόπους:
- Τεχνική υποστήριξη για την επιβολή του DSA: Παρέχει εξειδικευμένες γνώσεις και μεθοδολογίες που βοηθούν την Επιτροπή να εποπτεύσει τους παρόχους.
- Επιστημονική έρευνα για τις επιπτώσεις των αλγορίθμων: Εξετάζει πώς οι αλγοριθμικές πρακτικές επηρεάζουν την κοινωνία, την πληροφόρηση, την οικονομία και τα θεμελιώδη δικαιώματα.
Η προσέγγιση του Κέντρου είναι διεπιστημονική, συνδυάζοντας τεχνικές, ηθικές, νομικές, περιβαλλοντικές και κοινωνικές παραμέτρους. Το ECAT συνεργάζεται με ερευνητές, φορείς της κοινωνίας των πολιτών, δημόσιες διοικήσεις και τη βιομηχανία σε όλη την Ευρώπη.
Δραστηριότητες και πρωτοβουλίες
Το έργο του ECAT διαρθρώνεται σε τρεις βασικούς άξονες:
Έλεγχοι και αξιολογήσεις πλατφορμών
- Τεχνική επιθεώρηση αλγοριθμικών συστημάτων για τη στήριξη της εφαρμογής του DSA.
- Παροχή κατευθυντήριων γραμμών για ασφαλή πρόσβαση σε δεδομένα από ερευνητές και ρυθμιστικές αρχές.
Επιστημονική έρευνα και πρόβλεψη
- Ανάλυση βραχυπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων κοινωνικών επιπτώσεων.
- Ανάπτυξη μεθόδων για την κατανόηση και τον περιορισμό συστημικών κινδύνων που προκύπτουν από VLOPs και VLOSEs.
- Δημιουργία εργαλείων για δίκαιη, διαφανή και υπεύθυνη λειτουργία συστημάτων συστάσεων και αναζήτησης.
Δικτύωση και κοινότητες πρακτικής
- Προώθηση του διαλόγου γύρω από την αλγοριθμική διαφάνεια σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο.
- Ανάδειξη του ECAT ως κόμβου γνώσης που υποστηρίζει την έρευνα με βάση τα δεδομένα που διατίθενται στο πλαίσιο του DSA.
Θεσμικό και κανονιστικό πλαίσιο
Στο επίκεντρο των υποχρεώσεων του DSA βρίσκεται η απαίτηση οι μεγάλες πλατφόρμες και μηχανές αναζήτησης που δραστηριοποιούνται στην Ε.Ε. να εντοπίζουν, να αξιολογούν και να μετριάζουν συστημικούς κινδύνους που σχετίζονται με τα αλγοριθμικά τους συστήματα. Οι διαδικασίες αυτές δεν είναι πλέον αποκλειστικό προνόμιο των ίδιων των εταιρειών. Υπόκεινται σε ανεξάρτητο εξωτερικό έλεγχο, ενώ ερευνητές και οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών μπορούν να έχουν πρόσβαση σε κρίσιμα δεδομένα, ανοίγοντας τον δρόμο για διαφάνεια και δημόσια λογοδοσία.
Το ECAT λειτουργεί στο πλαίσιο του JointResearchCentre της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, σε στενή συνεργασία με τη Γενική Διεύθυνση Επικοινωνιακών Δικτύων, Περιεχομένου και Τεχνολογίας (DGCONNECT).
Η σημασία για την ελληνική ερευνητική και τεχνική κοινότητα
Η λειτουργία του ECAT ανοίγει νέες δυνατότητες και για την ελληνική ερευνητική κοινότητα, ιδίως στους τομείς της τεχνητής νοημοσύνης, των κοινωνικών επιστημών, της πληροφορικής και του δικαίου. Μέσα από την πρόσβαση σε δεδομένα που διασφαλίζονται από τις υποχρεώσεις του DSA, ερευνητές από την Ελλάδα μπορούν να συμμετέχουν ενεργά στη μελέτη και αξιολόγηση των επιπτώσεων των αλγοριθμικών συστημάτων, να συμβάλλουν στη διαμόρφωση προτύπων διαφάνειας και να ενισχύσουν τη θέση της χώρας στον ευρωπαϊκό διάλογο για την υπεύθυνη ψηφιακή διακυβέρνηση.
Πηγή: https://algorithmic-transparency.ec.europa.eu/index_en
